બાળકોના હાથ ધોવાનું મહત્વ

 

બાળકોને હાથ ધોવાની ટેવ પાડવાથી તેમનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે. એટલું જ નહીં, અનેક રોગ થવાની સંભાવનાઓ પણ ઘટી જાય છે.

એક સર્વે પ્રમાણે ૭ વર્ષથી નાના બાળકો ત્રણ કલાકમાં સરેરાશ ૪૭ વખત અથૉત્ દર સાડા ત્રણ મિનિટે આંખ, નાક, હોઠ કે ગાલ પર તેમનો હાથ ફેરવે છે. ચોખ્ખા દેખાતા હાથમાં પણ વિવિધ પ્રકારના વિષાણુ હોઇ શકે છે. નવજાત શિશુને અડતાં પહેલાં, રેતીમાં અથવા ગાર્ડનમાંથી રમીને આવે ત્યાર બાદ, શૌચાલય ગયા પછી, જમતાં પહેલાં અને પછી, પાલતુ પ્રાણી સાથે રમ્યા બાદ બાળકોને હાથ ધોવાની અવશ્ય ટેવ પાડવી.

હાથ ધોવાની સાચી પદ્ધતિ

બાળકોને હાથ સાચી પદ્ધતિથી ધોતાં શીખવીશું તો મોટા થઇને ઘણી બાબતોમાં તેઓમાં ચોખ્ખાઇનો ગુણ આવશે. હાથને માત્ર પાણીથી પલાળવાનો અર્થ નથી. પહેલાં હાથ ભીના કરો. સાબુ કે આલ્કોહોલયુક્ત પાણીથી હાથ ૨૦ થી ૨૫ સેકન્ડ સુધી ઘસો. નખ, આંગળી તથા બે આંગળીઓ વચ્ચેની જગ્યાને બરાબર સાફ કરો. સ્વચ્છ પાણીથી હાથ ધુઓ. હાથ ધોઇ તેને પહેરેલા કપડા અથવા રૂમાલથી લુછવા નહીં કેમ કે તેમાં પણ જીવાણુ હોય છે. હાથ લુછવા માટે વ્યવસ્થિત સૂકવેલા રૂમાલનો જ ઉપયોગ કરવો. નળ વ્યવસ્થિત બંધ કરી, ધોયેલા હાથ ઉપર રાખવા. પાણી નીતારવા હાથ નીચે રાખી પાણી વહેવા દેવાથી હથેળીમાં રહેલા જીવાણુઓ આંગળીઓ વચ્ચેની જગ્યામાં આવી જતા હોય છે.

રોગો સામે રક્ષણ

બાળકોને હાથ વ્યવસ્થિત ધોતા શીખવવાથી ઝાડા-ઊલટી, ટાઇફોઇડ, કરમિયાં, શરદી, ઉધરસ, સ્વાઇન ફ્લુ, ગળા તથા શ્વાસનળીમાં સોજો, દમ જેવા રોગોમાં વિશેષ પ્રમાણમાં નિયંત્રણ લાવી શકાય.

મા-બાપ તથા શિક્ષક શું કરી શકે?

વિશ્વમાં ઘણા દેશોમાં હાથ ધોવાની પદ્ધતિને પાઠ્ય પુસ્તકમાં સ્થાન અપાયું છે. દર વર્ષે એક વખત શાળામાં સાચી રીતે હાથ ધોવાની પદ્ધતિ જીવંત અથવા વીડિયો દ્વારા દેખાડી શકાય.

છીંક આવે ત્યારે રૂમાલ નાક પર રાખવો, નખ વ્યવસ્થિત કાપવા જેવી નાની નાની બાબતો ચિત્રો-લખાણ-પોસ્ટર દ્વારા બાળકોને સમજાવી શકાય. પીવાના પાણી માટે ડોયાનો ઉપયોગ કરવાનું શીખવવું જોઇએ. ઘરના વડીલોને હાથ ધોતાં જોઇ બાળકો પણ તેમનું અનુકરણ કરશે.