આવા સંબંધો હોય તો પરિવારમાંથી ક્યારેય ખુશીઓ જતી નથી

- પુત્રી કર્તવ્યના ભાવથી જોવામાં આવે છે અને વહુ અધિકારભાવથી

આધુનિક પરિવારમાં આપસી સંઘર્ષ વધવાથી સંબંધોની સંવેદનાઓ અને મર્યાદાઓનું પતન થયું છે. ઘરની મોટી મહિલાઓ વહુ અને પુત્રીના સંબંધોમાં ખૂબ જ અંતર રાખે છે. પુત્રી કર્તવ્યના ભાવથી જોવામાં આવે છે અને વહુ અધિકારભાવથી. આ સ્થિતિ જ લગભગ બધા જ સંબંધોની છે, કોઈ આપણાથી ગમે એટલો જોડાયેલ હોય તેનું પણ તેનું માન નથી રહ્યું. રક્ત સંબંધો પણ એવા નથી રહ્યા.

પરિવાર કેવો હોવો જોઈએ. તેની અંદરના બધા સંબંધો ગમે એટલા સંવેદનશીલ હોય, તે રામાયણથી શીખી શકાય છે. આ કથા પરિવારની છે. પરિવારના ઊંચા સિદ્ધાંતો અને આદર્શોની કથા છે. એક સંવેદનશીલ પ્રસંગમાં ચાલે છે જ્યાં પારિવારિક મૂલ્યોની શિક્ષા મળે છે.

શ્રીરામજીના વનવાસ જવાનું હતું. તેઓ ઈચ્છતા હતા કે સીતાજી પણ કૌશલ્યાની પાસે રોકાઈ જાય. સીતાજી તેમની સાથે રહેવા જવા માગતી હતી. કૌશલ્યાજી પણ ઈચ્છતા હતા કે સીતા ન જાય. સાસુ, વહુ અને પુત્ર, એવો ત્રિકોણ અહીં પેદા થયો હતો. દુનિયામાં આ સંબંધોને અનેક ઘર બનાવી દીધા અને બગાડી પણ દીધા. પરંતુ રામજીના ધૈર્ય, સીતાજીની સમજ અને કૌશલ્યાજીની સમજને રઘુવંશનો ઈતિહાસ બદલી દીધો.

આપણા અવતારોની આ ઘટના આપણને પોતાના જીવનમાં નાની-નાની વાતોમાં મોટા-મોટા સંદેશ આપે છે. આપણા પરિવારોમાં સાસુ-વહુ પતિ-પત્નીના સંબંધોમાં વિચ્છેદન આવે છે તેનો સૌથી મોટો મનોવૈજ્ઞાનિક સંકેત હોય છે. જ્યારે કોઈ પરિવારમાં કોઈની ઉપર કોઈ નિર્ભર હોય છે તો પરિવારના સદસ્યોને લાગે છે કે આપણે તેની જરૂરિયાત પૂરી કરી રહ્યા છીએ. મા-બાપ બાળકોને જ્યારે મોટા કરે છે તે તેઓ એટલા માટે પ્રસન્ન હોય કે બાળકો તેમની ઉપર નિર્ભર છે, જેમ-જેમ બાળકો મોટા થતા જશે તેમ તેો પોતાનું કામ જાતે કરવા લાગે છે.

તેમને પોતાનો સંસાર હોય છે, હવે તેઓ માતા-પિતા ઉપર નિર્ભરન નથી. ત્યારે એક મનોવૈજ્ઞાનિક આંતરિક અંતરવિરોધ શરૂ થાય છે. સાસુ-વહુના ઝઘડાનું એક કારણ એ પણ હોય છે કે સાસુ વિચારે છે કે આ પુત્ર જે સદાય તેની ઉપર નિર્ભર હતો, મને તેને બુદ્ધિમાન બનાવવામાં 25 સાલ લાગ્યા અને આ નવી યુવતીએ પાંચ મિનિટમાં તેને બુદ્ધુ બનાવી દીધો. જે પુત્ર સદાય મારી ઉપર નિર્ભર હતો તે આજે તેની ઉપર નિર્ભર થઈ ગયો.

આ હાલ પતિ-પત્નીનો હોય છે. તે પણ એકબીજાને એકબીજા ઉપર નિર્ભર રાખવા માગે છે. દામપત્યનો આધાર પ્રેમ હોવો જોઈએ. આપણે પહેલા પણ એ વાત કરી ચૂક્યા છીએ કે જે પરિવારનું કેન્દ્ર પ્રેમ હશે તે પરિવાર અહંકાર રહિત રહેશે અને તેમાં નાના-મોટા, તારુ-મારું નહીં થાય અને એટલા માટે વિરોધની સંભાવનાઓ સમાપ્ત થઈ જાય છે.