શંકર ભગવાન કેમ નીલકંઠ કહેવાયા?

હિંદુ ધર્મમાં પાંચ પ્રમુખ દેવતાઓને પ્રધાન ભગવાન શિવ માનવામાં આવે છે. આ માટે શિવને મહાદેવ પણ કહેવામાં આવે છે. એવા જ અનેક નામ શિવની મહિમા સાથે જોડાયેલા છે. શિવના આ નામમાંથી જ એક નામ કલ્યાણકારી છે નીલકંઠ

આ નામનું ફક્ત પૌરાણિક જ નહીં વ્યવહારિક જીવનના પણ સંદેશ આપે છે. આ નામથી જોડાયેલી પૌરાણિક કથા પ્રમામે દેવી- દાનવ દ્વારા કરવામાં આવેલા સમુદ્ર મંથનથી નીકળેલા ઝેરનું અસર દેવ-દાનવ સહિત જગત સહન ના કરી શક્યું.



ત્યારે દરેક વ્યક્તિએ ભગવાન શંકરને પ્રાર્થના કરી. ભગવાન શંકરે પૂરા જગતની રક્ષા અને કલ્યાણ માટે તે ઝેરનો સ્વીકાર કર્યો, વિષ પીને શંકર નીલકંઠ કહેવાયા.

ધાર્મિક માન્યતાઓ પ્રમાણે ભગવાન શંકરે સમુદ્ર મંથનથી નીકળેલા વિષનું પાન શ્રાવણ મહિનામાં કર્યું હતું અને વિષ પીવાથી જે અગન થઈ હતી તેને શાંત કરવા સમુદ્ર મંથન બાદ નીકળેલા ચંદ્રને મસ્તિષ્ક પર ધારણ કર્યું.

વ્યવહારિક સ્વરુપે કહીએ તો ભગવાન શંકર દ્વારા વિષ પીને કંઠમાં રાખવું જોઈએ. તેમાંથી નીકળેલી દાહની ઠંડક એ વાતનો સંદેશ આપે છે કે પોતાની વાણી અને ભાષા પર સંયમ રાખવો. જ્યારે વ્યક્તિના મનને કાબૂમાં રાખવાની સાથે બુદ્ધિ અને જ્ઞાનનો યોગ્ય ઉપયોગ કરવો. શંકરની જટાઓમાં બેઠેલી ગંગા જ્ઞાનની સૂચક છે અને ચંદ્રમાં વિવેક અને મનના સૂચક છે.



ગંગા અને ચંદ્રમાંને ભગવાન શંકરે તેમની જ જગ્યા પર રાખ્યા છે જ્યાં માનવના વિચારો આવે છે.એટલે કે તે મસ્તિષ્ક કેન્દ્રી છે.