જાણો સંસારમાં આટલું દુ:ખ શા માટે?

એક રાજા પોતાની સભામાં પંડિતો સાથે વાદવિવાદ કરી રહ્યા હતા. અચાનક એમણે પોતાનાં એક વિદ્વાન પંડિતને પ્રશ્ન કર્યો, ‘સંસારમાં આટલું બધું દુ:ખ શા માટે છે? માનવ આટલો પીડિત શા માટે રહેતો હશે?’પંડિતજી તુરંત જવાબ ન આપી શક્યા, પછી પછી બોલ્યા, ‘મહારાજ, આ પ્રશ્નનો ઉત્તર શોધવા મને સમય લાગશે.’રાજાએ કહ્યું, ‘ઠીક છે. તમે એ માટે બે દિવસ વિચાર કરી શકો છો.’ 

પંડિતજી રાજાના પ્રશ્નનો જવાબ શોધવા નીકળી પડ્યા. રસ્તામાં જે કોઈ સાધુ-સંત મળે એને પ્રશ્ન પૂછતા, પણ ક્યાંય સંતોષકારક ખુલાસો ન મળ્યો. છેવટે થાકીને એક ઝાડ નીચે બેઠા. થોડીવારમાં ત્યાંથી એક ફકીરને પસાર થતા જોયા. એમને ઊભા રાખી વિનંતી કરી, ‘તમે મારા સવાલનો જવાબ આપી શકશો? સંસારમાં આટલાં દુ:ખોનું શું કારણ છે?’ફકીર એમને જોતા રહ્યા. પછી ધીરેથી કહ્યું, ‘આનો જવાબ હું તમને પછી આપીશ. અત્યારે તો મારે પાસેનાં ગામમાં પાણી માટે કૂવો ખોદવા જવાનું છે. તમે પણ મને મદદ કરી શકો છો.’ બન્ને જણ બાજુના ગામે ગયા અને કૂવો ખોદવા લાગ્યા. પંડિતજી મને-કમને કામમાં જોડાયા હતા એટલે થોડીવારમાં કંટાળીને બબડાટ કરવા લાગ્યા: મારા માટે આવા કામનો શું અર્થ? આવી મજૂરીથી મને શું મળવાનું છે? ખોટી હેરાનગતિ છે...પેલા ફકીર આ સાંભળી ગયા. તેમણે કહ્યું, ‘પંડિતજી, અહીં જ તમારા પ્રશ્નનો જવાબ છે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય ફકત પોતાનાં સ્વાર્થનો જ વિચાર કરતો રહેશે ત્યાં સુધી એ દુ:ખી રહેવાનો પણ જ્યારે એ બીજાનાં ભલાનો વિચાર કરશે ત્યારે એનાં અંગત સુખ-દુ:ખ ગૌણ બની જશે!’આ ઉત્તરથી પંડિતજી ખુશ થઈ ગયા અને તરત રાજાને કહેવા દોડ્યા.